هفت لنگ بختیاری
هفت لنگ نیز یکی از شاخه های مهم ایل بختیاری می باشد که از نظر فرهنگی، تفاوت چندانی با ایل چهارلنگ ندارند، اما پراکندگی محل سکونت، باعث ایجاد تفاوت نه چندان زیادی، در گویش و لهجه آنها شده است،که در مجموع هر دو شاخه، به گویش بختیاری سخن میگویند.
هفت لنگ بختیاری از پنج باب تشکیل شده است که عبارتند از:
بابادی
دورکی
دینارانی
بختیاروند
بابادی
بابادی یکی از 4 طوایف (یا باب) بزرگ ایل هفت لنگ بختیاری است که بدلیل تعداد خانوار و جمعیت زیاد، آنرا ایل بابادی نیز میگویند.در حال حاضر محل سکونت اصلی ایل بابادی در کوهرنگ، بیرگان، فارسان، مسجد سلیمان، خانمیرزا، ایذه، اردل، لالی و شوشتر است اما در گذشته آنان نیز مانند سایر بختیاریها به ییلاق و قشلاق (سردسیر و گرمسیر) کوچ میکردند. ییلاق شان دراستان چهار محال و بختیاری شامل پردنجان، گوجان و شهرستان کوهرنگ است. قشلاقشان در استان خوزستان شامل میان رودان، بنوارگله بلوط، مهدیآباد، تراز، دشت ده (حتی)، قلعه میدان، جاستون شه (جازستان سیاه)، کالک شوران، سیکوند، دره بوری در حومه شهرستان لالی میباشند.
دورکی
ایل بختیاری، به دو شاخه هفتلنگ و چهارلنگ منشعب میگردد، چهارلنگ از 5 باب یا شعبه و هفتلنگ نیز از 4 باب تشکیل شدهاست،ایل دورکی به 8طایفه بزرگ تقسیم میشود.
دورکی از طوایف زیر تشکیل شده است:
آسترکی -بابااحمدی-زراسوند-اسیوند-موری-گندلی-چهاربری-شیخ رباط
دینارانی
دینارانی یکی از چهار باب ایل هفت لنگ بختیاری است. باب دینارانی، بر مبنای اتحاد طوایفی است، که منشأهای گوناگون داشته و بواسطه محل سکونتشان در کوه دیناران، بدین نام خوانده میشوند.
باب دینارانی گر چه هیچ وقت در بختیاری عنوان ایلخانی یا ایل بیگی نگرفت (غیر حکومت کوتاه ملا محمد خان عالی محمودی بر گرمسیرات بختیاری پس از کشتن محمد تقی خان چهارلنگ)اما همیشه در منازعات سیاسی بختیاری تأثیر گذار بوده است. محل سکونت طوایف دینارونی ایذه دهدز بارانگرد بوده است. یکی سرشناسترین افراد این طایفه ملا محمد خان عالی محمودی که در زمان محمد تقی خان بختیاری حکم خانی خود خوانده گرفت و 11 سال بر گرمسیرات بختیاری حکومت کرد. خسرو خان سردار ظفر در خاطراتش ملا محمد خان دینارونی را جز 4 مردی میداند که لیاقت حکمرانی بر بختیاری را داشت. در دوره حکمرانی ملا محمد خان عالی محمودی ملقب به قمه طلا بیشترین اتحاد بین طوایف دینارونی شکل گرفت که اوج قدرت این باب از هفت لنگ بود.
بختیاروند
بهداروند، یا بختیاروند، طایفهای از ایل بختیاری، شاخه هفتلنگ میباشد. این طایفه بزرگ بختیاری، به «بهداروند» و یا «بختیاروند» نیز، شهرت دارد. در ساختار اجتماعی ایل بختیاری، بهداروند، به طایفه و نیز، به یکی از چهار باب تشکیلدهنده شاخه هفتلنگ بختیاری، اطلاق میشود.
خاستگاه قومی
بختیار، نام یکی از سران لر بزرگ و نیای بزرگ این طایفه بود، که اولاد او، طایفه بختیاروند را تشکیل دادند.حمدالله مستوفی، در کتاب تاریخ گزیده؛ به مهاجرت گروهی از طوایف، از جمله بختیاریها، از جبلالسماق، در حلب، واقع در غرب شام، به لرستان، اشاره میکند و علیقلی خان سردار اسعد، در کتاب تاریخ بختیاری؛ «بهداروندها» را، از این دسته مهاجران دانسته است.
کلمات کلیدی: هفت لنگ
طایفه هفت لنگ
هفت لنگ بختیاری
طوایف هفت لنگ
چهارلنگ بختیاری
چهارلنگ، یکی از دو شاخه بزرگ از ایل بختیاری در ایران است. با توجه به نمودار سازمانی ایل بختیاری به دو شاخه اصلی هفت لنگ و چهار لنگ تقسیم میشود. هر چند که این دو شاخه ایل بختیاری از نظر فرهنگی تفاوت چندان زیادی ندارند، اما جدایی محل سکونت و مسیر کوچ، باعث ایجاد تفاوت نه چندان زیادی در گویش و لهجه این دو شدهاست.
چهارلنگها ییلاق را در جنوب غرب استان اصفهان، (شهرستانهای فریدن، فریدونشهر، چادگان و بوئین و میاندشت) و نواحی شرقی استان لرستان، (الیگودرز و روستاهای اطراف) سپری میکنند.با شروع دوره سرما، در این مناطق، به شمال استان خوزستان، برای سپری کردن زمستان، کوچ میکنند.البته امروزه، بیشتر عشایر بختیاری، در مناطق بختیاری نشین، ساکن شدهاند.
چهارلنگهااز چند باب تشکیل میشوند، که عبارتند از:
محمود صالح (مَمصالح)
زلکی (زلقی)
میوند (می وند)
موگویی (موگهی)
کیانرسی (کِنـِرسی)
محمودصالح
کیان ارثی
کیان ارثی، کیانرسی یا کینورسی، یکی از طوایف بختیاری و از شاخه چهارلنگ میباشد. اصالت این قوم به شهریار کرج بر میگردد که پس از مهاجرت در شهرستان فریدن واقع در استان اصفهان ساکن شدند.ایل بختیاری، به دو شاخه چهارلنگ و هفت لنگ تقسیم میشود و بر پایه نمودار اجتماعی ایل بختیاری؛ که قدمت آن به اوایل قرن شانزدهم میلادی بازمیگردد، شاخه هفتلنگ از چهار باب و شاخه چهارلنگ از پنج باب تشکیل میشود، که کیان ارثی، یکی از این 5 باب میباشد.
موگویی
زلکی
زلقی یا زلکی یکی از طوایف شعبه یا جرگه چهارلنگ از ایل بختیاری میباشد. این ایل متشکل از چند طایفه بزرگ و دارای بیش از 40 اولاد میباشد که هرکدام از تیرهها، به نوبه خود از چند اولاد، و هر اولاد از چند تش، وهر تش از چند کو، و هر کو از چند کر و بو یا خانوار، تشکیل شده است. معمولاً تیرههای یک طایفه، دارای نیای مشترکی میباشند و یا به صورت نسبی یا سببی باهم پیوند خویشاوندی دارند. زلقی در معنی کلمه یعنی کمیاب و نادر. این کلمه در فارسی قدیم به معنی آنچه که یافت نشود، نایاب و ناپیدا بوده است.
می وند
محدوده سرزمینی ایل میوند در جنوب غربی ایران و در امتداد رشته کوه زاگرس واقع؛ و به لحاظ تقسیمات کشوری، بین دو استان خوزستان و لرستان تقسیم شده است. محدوده جنوبی این قلمرو از منطقه سبیلی شهرستان دزفول شروع می شود.در غرب میوند، طوایف لرستان فیلی زندگی می کنند و به همین جهت اشتراکات فرهنگی ایل میوند با طوایف لرستان فیلی بیشتر از سایر بختیاری هاست. رودخانه دز تعیین کننده محدوده لرستان فیلی و ایل میوند است.در شمال قلمرو ایل میوند شهرهای درود، ازنا و الیگودرز قرار دارند؛ همچنین در شرق میوند ایل زلکی یکی دیگر از طوایف بختیاری قرار دارد.چنانچه گفته شد شهرهای دزفول و اندیمشک در گرمسیر و شهرهای درود، ازنا و الیگودرز در سردسیر این ایل قرار دارند و به همین جهت بیشترین جمعیت اسکان یافته میوند، در شهرهای یاد شده سکونت دارند.
ایل بختیاری عبارت از دو شاخه چهارلنگ و هفت لنگ است که هر یک از دو ایل به تعدادی بزرگ طایفه تقسیم میشود و محمود صالح نام باب و طایفه ای از شاخه چهارلنگ میباشد. محمود صالح، در گویش بختیاری مَم صالح خوانده میشود.این قبیله که بزرگترین طایفه ایل چهارلنگ به شمار میرود و بیشترین سران بختیاری از این طایفه بوده است و بر اساس نظام طبقاتی ایلی در بختیاری در رده واحد «بزرگ طایفه» شمارده میشود.
سردسیر ایل محمود صالح حدود یکصد روستا در شهرستانهای فریدن و چادگان و گرمسیر آن گتوند و دزفول، و جلگه سردشت که به نام این ایل، سردشت محمودصالح خوانده میشود، میباشد. تعداد چشمگیری از اهالی سردسیر این ایل به شهرهای یزدانشهر و فولادشهر و شاهین شهر و خمینی شهر، اصفهان مهاجرت کردهاند و که در حال حاضر بیش از پنجاه هزار نفر از یزدانشهر و امیرآباد و ویلاشهر و جویآباد را جمعیت این ایل تشکیل میدهد و در بخش گرمسیر در پیرامون شهرستانهای شوشتر، دزفول به ویژه شهرهای گتوند و سردشت و بخشها و دهستانهای تابعه شمار عمدهای از این طایفه استقرار دایمی دارند.
آل داوود
تیره آل داود (عالی داوود) یکی از تیرههای ایل مم صالح (محمود صالح) چهارلنگ بختیاری است که محل سکونت تیره ال داود روستاهای ونک علیا، ونک سفلی (ونک علیمردان) ، دره سامان، سفید خانی، جان احمد و لگاله از بخش چنارود شهرستان چادگان است.
آل یادگار
اورش
اورش نام تیرهای ازبزرگ طایفه محمود صالح ایل چهارلنگ بختیاری است که شامل تشهایی نظیر اولادان آغفور ? اولادمم صالح، اولاد کهنه (کهن) وجیران گیلانی میباشد.
ممزایی
ممزایی یا مومزایی، طایفهای ازباب محمود صالح میباشد. که به تیرهای زیر تقسیم میشود : هلیل، نساروند، دوبروند، فرخوند، حونه باوا، دره بالایی، بدرفته (بـِده رَهده)، گورویی، موزرمونی (موزرمینی)، آورک، باوا، گشول و دودانگه.
هارونی
هارونی نام تیرهای ازطایفه محمود صالح چهارلنگ بختیاری است که براساس تقسیم بندی کتاب سرگذشت ایل چهارلنگ دارای هشت شعبه میباشد (که درنظامات رده بندی و تبارشناسی تش خوانده میشود) .
ایسیاری: (عیسی یاری) - کَلّا - دینوی - سیمی شمال - عالی - رکونی - ملاوند - سیصده
آرپناهی
ایسپره
طایفه ایسپره یکی از طوائف تشکیل دهنده باب چهارلنگ محمود صالح می باشد.طایفه ایسپره ییلاق را در اطراف کوه کینو و منطقه لبد واقع در استان چهارمحال بختیاری و همچنین جنوب غرب اصفهان، ( شهرستانهای فریدن، فریدونشهر و چادگان ) سپری می کردنند و با شروع دوره سرما در این مناطق، به شمال خوزستان، برای سپری کردن زمستان کوچ میکردند.البته امروزه بیشتر طایفه ایسپره در شهرهای بختیاری نشین استان خوزستان و استان اصفهان ساکن شدهاند.هرچند هنوز برخی از طایفه ایسپره اطراف کوه کینو استان چهارمحال بختیاری و روستای ایسپره در نزدیک شهر سالند خوزستان وهمچنین کوه گچ در شمال خوزستان بصورت عشایری زندگی میکنند.
کلمات کلیدی: بختیاری - طایفه محمود صالح - محمودصالح - بختیاری ها - ایل محمودصالح - محمود صالح چهارلنگ
محمودصالح
ایل بختیاری عبارت از دو شاخه چهارلنگ و هفت لنگ است که هر یک از دو ایل به تعدادی بزرگ طایفه تقسیم میشود و محمود صالح نام باب و طایفه ای از شاخه چهارلنگ میباشد. محمود صالح، در گویش بختیاری مَم صالح خوانده میشود.این قبیله که بزرگترین طایفه ایل چهارلنگ به شمار میرود و بیشترین سران بختیاری از این طایفه بوده است و بر اساس نظام طبقاتی ایلی در بختیاری در رده واحد «بزرگ طایفه» شمارده میشود.
سردسیر ایل محمود صالح حدود یکصد روستا در شهرستانهای فریدن و چادگان و گرمسیر آن گتوند و دزفول، و جلگه سردشت که به نام این ایل، سردشت محمودصالح خوانده میشود، میباشد. تعداد چشمگیری از اهالی سردسیر این ایل به شهرهای یزدانشهر و فولادشهر و شاهین شهر و خمینی شهر، اصفهان مهاجرت کردهاند و که در حال حاضر بیش از پنجاه هزار نفر از یزدانشهر و امیرآباد و ویلاشهر و جویآباد را جمعیت این ایل تشکیل میدهد و در بخش گرمسیر در پیرامون شهرستانهای شوشتر، دزفول به ویژه شهرهای گتوند و سردشت و بخشها و دهستانهای تابعه شمار عمدهای از این طایفه استقرار دایمی دارند.
آل داوود
تیره آل داود (عالی داوود) یکی از تیرههای ایل مم صالح (محمود صالح) چهارلنگ بختیاری است که محل سکونت تیره ال داود روستاهای ونک علیا، ونک سفلی (ونک علیمردان) ، دره سامان، سفید خانی، جان احمد و لگاله از بخش چنارود شهرستان چادگان است.
آل یادگار
اورش
اورش نام تیرهای ازبزرگ طایفه محمود صالح ایل چهارلنگ بختیاری است که شامل تشهایی نظیر اولادان آغفور ? اولادمم صالح، اولاد کهنه (کهن) وجیران گیلانی میباشد.
ممزایی
ممزایی یا مومزایی، طایفهای ازباب محمود صالح میباشد. که به تیرهای زیر تقسیم میشود : هلیل، نساروند، دوبروند، فرخوند، حونه باوا، دره بالایی، بدرفته (بـِده رَهده)، گورویی، موزرمونی (موزرمینی)، آورک، باوا، گشول و دودانگه.
هارونی
هارونی نام تیرهای ازطایفه محمود صالح چهارلنگ بختیاری است که براساس تقسیم بندی کتاب سرگذشت ایل چهارلنگ دارای هشت شعبه میباشد (که درنظامات رده بندی و تبارشناسی تش خوانده میشود) .
ایسیاری: (عیسی یاری) - کَلّا - دینوی - سیمی شمال - عالی - رکونی - ملاوند - سیصده
آرپناهی
ایسپره
طایفه ایسپره یکی از طوائف تشکیل دهنده باب چهارلنگ محمود صالح می باشد.طایفه ایسپره ییلاق را در اطراف کوه کینو و منطقه لبد واقع در استان چهارمحال بختیاری و همچنین جنوب غرب اصفهان، ( شهرستانهای فریدن، فریدونشهر و چادگان ) سپری می کردنند و با شروع دوره سرما در این مناطق، به شمال خوزستان، برای سپری کردن زمستان کوچ میکردند.البته امروزه بیشتر طایفه ایسپره در شهرهای بختیاری نشین استان خوزستان و استان اصفهان ساکن شدهاند.هرچند هنوز برخی از طایفه ایسپره اطراف کوه کینو استان چهارمحال بختیاری و روستای ایسپره در نزدیک شهر سالند خوزستان وهمچنین کوه گچ در شمال خوزستان بصورت عشایری زندگی میکنند.
کلمات کلیدی:
ایل بختیاری
ایل بختیاری از مردمان ایرانیتبار و آریایی نژاد بهشمار میآیند، که در جنوب غربی ایران، در استانهای چهار محال و بختیاری، خوزستان، لرستان، کهگیلویه و بویراحمد و اصفهان سکونت دارند. بختیاریها به گویش بختیاری که یکی از گویشهای زبان لری است تکلم میکنند.ایل بختیاری از دو شاخه چهارلنگ بختیاری و هفتلنگ بختیاری تشکیل شده است، که چهارلنگ خود به 5 باب و هفتلنگ به 4 باب تقسیم میگردد و هر باب نیز از چندین طایفه تشکیل میشود.
طوایف ایل بختیاری
طوایف بختیاری شامل مجموعهای از طایفههای ایل بختیاری است که در بخشهای جنوبغربی، غرب و تا حدودی، جنوب ایران، زندگی میکنند. از نظر تقسیمات استانی، طایفههای ایل بختیاری، در استانهای چهارمحال و بختیاری، شمال خوزستان، جنوب و جنوبشرقی لرستان، جنوبغربی و غرب اصفهان، شمال کهگیلویه و بویراحمدو بخشهای کوچکی از مرکزی و ایلام پراکنده میباشند.ایل بختیاری به گویش بختیاری که یکی از گویشهای زبان لری است تکلم میکنند.ایل بختیاری دارای تقسیمات خاص طایفهای است، که پیشینه آن به اواخر قرن پانزدهم و اوایل قرن شانزدهم میلادی بازمیگردد و بهعنوان نمودار اجتماعی ایل بختیاری شناخته میشود و بر پایه آن، طوایف بختیاری به دو شاخه هفتلنگ و چهارلنگ تقسیم میشوند.هر یک از این دو شاخه، به نوبه خود، از چند باب (بلوک) تشکیل شده و هر باب (باو)؛ از چند طایفه، هر طایفه؛ از چند تیره و هر تیره؛ از چند تش و هر تش؛ از چند اولاد و هر اولاد نیز؛ از چندین خانوار، (که کر بوو نیز خوانده میشود) تشکیلشده است. خانوار کوچکترین بخش، در تقسیمات و ساختار اجتماعی ایل بختیاری محسوب میشود.
ایل بختیاری
ایل بختیاری از مردمان ایرانیتبار و آریایی نژاد بهشمار میآیند، که در جنوب غربی ایران، در استانهای چهار محال و بختیاری، خوزستان، لرستان، کهگیلویه و بویراحمد و اصفهان سکونت دارند. بختیاریها به گویش بختیاری که یکی از گویشهای زبان لری است تکلم میکنند.ایل بختیاری از دو شاخه چهارلنگ و هفتلنگ تشکیل شده است، که چهارلنگ خود به 5 باب و هفتلنگ به 4 باب تقسیم میگردد و هر باب نیز از چندین طایفه تشکیل میشود.
طوایف ایل بختیاری
طوایف بختیاری شامل مجموعهای از طایفههای ایل بختیاری است که در بخشهای جنوبغربی، غرب و تا حدودی، جنوب ایران، زندگی میکنند. از نظر تقسیمات استانی، طایفههای ایل بختیاری، در استانهای چهارمحال و بختیاری، شمال خوزستان، جنوب و جنوبشرقی لرستان، جنوبغربی و غرب اصفهان، شمال کهگیلویه و بویراحمدو بخشهای کوچکی از مرکزی و ایلام پراکنده میباشند.ایل بختیاری به گویش بختیاری که یکی از گویشهای زبان لری است تکلم میکنند.ایل بختیاری دارای تقسیمات خاص طایفهای است، که پیشینه آن به اواخر قرن پانزدهم و اوایل قرن شانزدهم میلادی بازمیگردد و بهعنوان نمودار اجتماعی ایل بختیاری شناخته میشود و بر پایه آن، طوایف بختیاری به دو شاخه هفتلنگ و چهارلنگ تقسیم میشوند.هر یک از این دو شاخه، به نوبه خود، از چند باب (بلوک) تشکیل شده و هر باب (باو)؛ از چند طایفه، هر طایفه؛ از چند تیره و هر تیره؛ از چند تش و هر تش؛ از چند اولاد و هر اولاد نیز؛ از چندین خانوار، (که کر بوو نیز خوانده میشود) تشکیلشده است. خانوار کوچکترین بخش، در تقسیمات و ساختار اجتماعی ایل بختیاری محسوب میشود.
تقسیمات طایفهای ایل بزرگ بختیاری
1.1 هفتلنگ بختیاری
1.1.1 بابادی (باوادی)
1.1.2 دورکی
1.1.3 بهداروند (بیداروند یا بختیاروند)
1.1.4 دینارانی (دینارونی)
1.2 چهارلنگ بختیاری
1.2.1 محمود صالح (مَمصالح)
1.2.2 زلکی (زلقی)
1.2.3 میوند (می وند)
1.2.4 موگویی (موگهی)
1.2.5 کیانرسی (کِنـِرسی)
طوائف و تیره های چهارلنگ بختیاری :
محمودصالح - کیان ارثی - موگویی - زلکی - می وند - بابادی - دورکی - دینارانی - بختیاروند - آل داوود - آلیادگار - اورش - ممزایی - هارونی -آرپناهی - ایسپره - آل خورشید - حموله - باورصاد
ممبینی - کهیش - زنگنه - کهوایی - سهونی - محمد جعفری - مکوندی - کرد زنگنه - عالیوند - هرکل - بوربورون - غریبوند - استکی - عاشوروند - گلگیری - برون - سادات بویری - تمبی - سالاروند
شیخ شاهمنگشت - کیانی - پوستین بکول - بلواسی - جانکی گرمسیر - گشتیل - شیخ صالح - شیخ سعید - شیرازی - شمسی - دیویسی - شیاس - کیماس - مهدور - محمدوند - حونهخویی- مری - هلیلی
سله چیوایی - حسامی - جعفری - افراسیابی -آریاسی - هزارسی - دوزنی - جاوند - چهارطایفه - بریموند- بساک - پولادوند - ایسوند - عبدالوند -حاجیوند